An Giang nằm ở phía Tây Nam Tổ Quốc, là vùng đất có nền văn hóa, đời sống và ẩm thực đa dạng, trong đó gỏi sầu đâu được xem là đặc sản ở đây. Văn hóa ở đây bao gồm người Kinh, người Khmer, người Việt, người Hoa…chính vì sự đa dạng đời sống văn hóa mà càng làm phong phú thêm văn hóa ẩm thực. Nơi đây rất nổi tiếng ở An Giang với thốt nốt, gỏi sầu đâu, tung lò mò (lạp xưởng bò), bò cạp Bảy Núi, mắm Chu Đốc và nhiều món đặc sản khác… Trong đó gỏi sầu đâu là món được nhiều người yêu thích nhất. Nếu có dịp về miền Tây An Giang, bạn đừng bỏ qua cơ hội thưởng thức món gỏi sầu đâu nhé!
Nguồn gốc cây sầu đâu
Cây sầu đâu còn được gọi là cây xoan hay là cây sầu đông. Là loại cây mọc ở nhiều tỉnh miền Tây (như An Giang, Kiến Giang). Nhiều người thường bị nhầm lẫn giữa cây sầu đâu mọc ở miền Tây và miền Trung. Cây sầu đâu mọc ở miền Trung thường có hoa màu trắng tím và lá màu xanh. Tất cả các bộ phận của cây này đều có độc, nhất là lá và quả. Cây sầu đâu trồng ở miền Tây có vị đắng, tính mát, lá màu xanh đậm, hoa ít đắng và thơm hơn so với lá. Do đó, chỉ có cây sầu đầu miền Tây mới có thể sử dụng trong chế biến món ăn.
Sầu đâu là loại cây hoang dã, mọc nhiều nhất ở vùng Châu Đốc – An Giang, Hà Tiên – Kiên Giang… Nếu có dịp ghé chợ Tri Tôn (Châu Đốc – An Giang) hoặc Hà Tiên – Kiên Giang, bạn sẽ bắt gặp rất nhiều bó lá và hoa sầu đâu được bán khắp chợ. Về An Giang du khách không chỉ được tham quan những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp như núi Sam, bảy núi, miếu Bà Chúa Xứ,…Mà còn được thưởng thức những món ăn đặc sản ở nơi đây. Khi thưởng thức những món đặc sản của An Giang thì thể bỏ qua món gỏi sầu đâu khô cá lóc – một món ăn độc đáo, hấp dẫn.
Món gỏi sầu đâu
Cây sầu đâu có hoa màu trắng, lá có vị đắng. Hằng năm, vào khoảng tháng 11 đến tháng 3 Âm lịch là thời điểm cây sầu đâu bắt đầu thay lá, ra hoa. Thường được người dân mua về để trộn chung với các nguyên liệu khác. Như khô cá lóc, thịt ba chỉ, tôm luộc, dưa leo, xoài sống, các loại rau thơm… Tạo nên món gỏi sầu đâu đặc trưng nổi tiếng chỉ có ở những vùng đất này. Và đặc biệt đã trở thành đặc sản của An Giang.
Món gỏi sầu đâu được biết đến là món ăn của người Campuchia. Họ dùng như một món rau trong bữa cơm hằng ngày. Món ăn này du nhập vào Việt Nam thông qua những gia đình người Khmer. Họ sinh sống ven biên giới Việt Nam như ở các tỉnh như An Giang, Kiên Giang…Món gỏi này có thể dùng kèm với cơm nóng rất ngon miệng. Gắp một miếng gỏi gồm khô cá lóc, thịt ba chỉ kẹp với dưa leo. Và đặc biệt là lá sầu đâu, rồi chấm với một ít nước mắm me chua ngọt. Bạn sẽ cảm nhận được vị đắng thanh kết hợp vị chua của nước chấm
Sơ chế lá bớt đắng
Người sành ăn món này cho rằng sầu đâu ngon nhất là hoa và lá non. Vì vậy để chế biến món ăn này, nguyên liệu chính là lá non và hoa sầu đâu. Do loại lá có vị rất đắng nên người dân đã biết cách tiết chế vị đắng. Bằng cách sau khi lặt những lá non, rửa sạch. Rồi cho lá vào nồi chần qua nước sôi để giảm vị đắng. Khi chần nên cho ít muối vào để giữ màu xanh của lá. Tuy nhiên, nếu muốn giữ trọn vẹn vị đắng của sầu đâu thì không cần trụng qua nước sôi. Mà chỉ cần ướp nước đá cho lá sầu đâu được tươi giòn.
Ngoài lá và hoa sầu đâu, còn có các nguyên liệu kèm theo để cho ra một đĩa gỏi sầu đâu ngon lạ. Như khô cá lóc nướng xé nhỏ, thịt ba chỉ luộc chín cắt miếng. Và dưa leo rửa sạch bào mỏng, ớt thái mỏng để trang trí cho món thêm đẹp mắt. Sau khi nguyên liệu được chuẩn bị xong, trộn tất cả với nhau. Rưới đều nước mắm ớt tỏi pha chua ngọt lên trên. Rồi sau đó trộn lại thật đều một lần nữa cho gia vị thấm trước khi bày ra đĩa.
Một thành phần quan trọng làm nên vị ngon lạ cho món chính là nước mắm me chua ngọt để chấm cùng. Cho ít nước vào hỗn hợp tỏi ớt giã nhuyễn và đun đến khi vừa ấm. Thì cho mắm me vào dầm đến khi me tan đều, nêm thêm ít đường và nước mắm. Sao cho hài hòa các vị chua, cay, mặn, ngọt. Tiếp tục khuấy đều tay và đun sôi hỗn hợp cho đến khi nước chấm kẹo lại là ngon.
Hương vị gỏi sầu đâu
Người sành ăn món này cho rằng, khi ăn mới đầu có cảm giác đăng đắng ở lưỡi. Nhưng khi nhai thật kỹ nuốt vào thì lại có cảm giác ngọt thanh trong cuống họng, càng ăn càng nghiện. Món ăn tuy dân dã, không cầu kỳ; nhưng lại mang đến cho người thưởng thức nhiều trải nghiệm thú vị.
Thưởng thức gỏi sầu đâu, ta nên nhai chầm chậm để cảm nhận cái vị đắng dìu dịu của sầu đâu và vị mặn, ngọt, dai dai của cá. Cả hai thứ này càng làm cho khẩu vị thăng hoa nhờ mùi đặc trưng, lạ miệng. Hoàn toàn không giống với bất cứ loại gỏi nào. Có người bảo rằng khách từ phương xa đến An Giang mà chưa nếm món bò xào lá giang, món gà hấp lá trúc và món gỏi sầu đâu, khi quay về sẽ tiếc đứt ruột.
Sầu đâu không những là đặc sản của An Giang mà còn là món ăn vị thuốc. Nhiều tài liệu về y dược cho biết trong vỏ, lá, quả và gỗ của cây sầu đâu đều có chất khổ vị tố (chất đắng) có tác dụng chữa giun rất tốt. Ngoài ra, cây sầu đâu từ lâu đã được người Ấn Độ dùng làm thuốc chống viêm, kháng khuẩn, chữa sốt rét…Riêng nước sầu đâu dùng uống để chữa viêm nha chu, viêm nướu, sâu răng, viêm khớp…Còn theo kinh nghiệm dân gian thì đọt sầu đâu có thể làm cho mát gan, chống giun và trị nhức mỏi.
Nguồn: 24h.com.vn
